Niemalże w każdej klasie szkolnej spotykamy kilkoro dzieci, które doznają trudności w czytaniu i pisaniu. Nie wszystkie jednak przejawiają trudności dyslektyczne. To czy dziecko słabo radzi sobie z czytaniem i pisaniem nie przesądza, że mamy do czynienia z dysleksją. Pierwsze symptomy można już obserwować we wczesnym dzieciństwie. Mówi się o czynnikach zagrożenia dysleksją, które mogą być związane z przebiegiem ciąży, porodem i wczesnym dzieciństwem –ciąża, jej nieprawidłowy przebieg, stosowanie leków, choroba podczas ciąży, oddziaływania podtrzymujące ciążę, stan dziecka w pierwszych dniach po porodzie, przebyte choroby przez dziecko, opóźniony rozwój mowy, opóźniony rozwój ruchowy, niezgrabność ruchów, nieporadność, lateralizacja ; zmienna lub skrzyżowana.
Obserwując dziecko z ryzykiem wystąpienia dysleksji często zauważyć można niechęć do zabaw ruchowych, zręcznościowych i tanecznych, niechęć do wykonywania czynności wymagających precyzji ruchów i dłuższego skupienia, niechęć do rysowania. Często też dziecko ma kłopoty z zapamiętaniem komunikatów słownych i ich budowaniem, z zapamiętaniem i odtwarzaniem różnych symboli graficznych, z różnicowaniem strony lewej i prawej, orientacją w przestrzeni. Na etapie przedszkola, tuż przed pójściem do szkoły, dziecko ma trudności z odróżnianiem głosek o podobnym brzmieniu, pojawiają się kłopoty z wyróżnianiem głosek w wyrazie i łączeniem głosek w wyraz. Często też ma problemy z koncentracją, jest męczliwe.
Gdy dziecko rozpoczęło już naukę w szkole, systematycznie do niej uczęszcza, ma pozytywny stosunek do obowiązków szkolnych, za niepokojące możemy uznać to, że nasza pociecha sygnalizuje bóle głowy i inne objawy somatyczne podczas nauki pisania i czytania, reaguje emocjonalnie na czynności związane z pisaniem i czytaniem (łzy, złość odwleka te czynności, niechętnie chwali się efektami), nie potrafi powiedzieć dlaczego nie lubi tych czynności. Bardzo charakterystyczne jest to, że pomimo systematycznej, dodatkowej pracy i prób nie udaje się osiągnąć poprawy. Często też dziecko zaczyna sygnalizować, że nie lubi szkoły.
O dysleksji decyduje nie sam fakt występowania początkowych trudności w nabywaniu sprawności czytania i pisania, ale siła i trwałość objawów. W każdej szkole znajdujemy dzieci, które słabo czytają i piszą, jednak źródłem problemów nie jest dysleksja. Coraz częściej w literaturze fachowej mówi się o populacji dzieci z tzw. pseudodysleksją. Jest to termin używany dla odróżnienia trudności w czytaniu i pisaniu o symptomach zbliżonych do dysleksji, których powodem są zaniedbania środowiskowe ucznia, który wykazuje wyraźne deficyty doświadczenia. Wspomniane deficyty doświadczenia wynikają często z niedostatecznego treningu sprawności czytania i pisania, z czym często mamy do czynienia w dobie królowania nowoczesnych technologii, telewizji, gier i tabletów, które dostarczają dziecku silne nagromadzenie występujących jednocześnie bodźców wzrokowych, słuchowych, ruchowych. Często dzieci wychowywane w otoczeniu nadmiernego dostępu i użytkowania mediów, postrzegają czynność czytania jako nudną. Mówi się również o zaniedbaniach związanych z niedostatecznym nadzorem rodziców w zakresie wspomagania dziecka w rozwoju umiejętności szkolnych, co często wiąże się z ich zapracowaniem. Można spotkać się również z terminem psychodysleksja- termin używany przy wyjaśnianiu podłoża trudności w czytaniu i pisaniu wynikających z zaburzeń sfery emocjonalnej u dziecka, z czym mamy do czynienia dużo rzadziej. Kolejną grupę stanowią dzieci, u których trudności w czytaniu i pisaniu skojarzone są z ogólnym obniżeniem wydolności intelektualnej, czy też istotnymi zaburzeniami rozwoju mowy, uszkodzeniami sensorycznymi, a nie symptomami dyslektycznymi.
Dla dysleksji charakterystyczne jest to, że trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych, trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, często prócz trudności w czytaniu, dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania i poprawnej pisowni.
Należy pamiętać że pojedyncze trudności niekoniecznie świadczą, że dziecko będzie dyslektykiem. Jednak współwystępowanie kilku z nich lub znaczne nasilenie któregoś powinno skłonić rodzica do podjęcia stosownych działań.
Jeśli rodzic zauważył niepokojące sygnały, nie powinien stawiać samodzielnie diagnozy, lecz zgłosić się do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Do spotkania w poradni warto dziecko przygotować. Procedura diagnostyczna pod kątem trudności dyslektycznych wymaga zastosowania badań psychologicznych, pedagogicznych, analizy wytworów pisemnych dziecka, specjalistycznego wywiadu dotyczącego rozwoju i funkcjonowania dziecka, obserwacji, co często wiąże się z dużym wysiłkiem i wymaga poświecenia na to czasu. Wskazane jest, aby rodzic na badanie dostarczył również opinię ze szkoły, do której uczęszcza dziecko. Często w diagnozie pomocna jest również analiza wytworów dziecka z wcześniejszych etapów rozwojowych ( rysunki, ćwiczenia z przedszkola i klas I -III szkoły podstawowej).
W okresie uczęszczania dziecka do klasy I, II postępowanie diagnostyczne pozwala na określenie występowania ryzyka dysleksji i zróżnicowanie podstawowych objawów. Rozpoznanie dysleksji stawia się nie wcześniej jednak niż po zakończeniu przez dziecko nauki w klasie III szkoły podstawowej. Wiąże się to z tym, o czym pisałam wcześniej, a więc trudności muszą mieć charakter trwały, widoczne muszą być systematyczne oddziaływania edukacyjne, które nie przyniosły pozytywnego, oczekiwanego rezultatu i dziecko nie nabyło sprawności czytania i pisania na oczekiwanym poziomie. Obserwowalne skutki zaburzeń czytaniu i pisaniu to wolne tempo czytania i/lub niewykształcona technika płynnego, wyrazistego, biegłego i całościowego czytania, niekomunikatywność tekstu odczytywanego, brak rozumienia treści całego tekstu, bądź niektórych fragmentów,wolne tempo pisania i / lub zaburzenia graficznej strony pisma ze względu na zniekształcone, nieproporcjonalne i niespójne litery, niejednolicie położone względem siebie i liniatury, nieprawidłowy zapis ortograficzny wyrazów, zniekształcenia i/lub niekomunikatywność tekstu zapisanego. W myśl obwiązujących przepisów diagnozę pod kątem dysleksji powinno sie przeprowadzić nie później niż do ukończenia szkoły podstawowej.
Jeśli w wyniku diagnozy uzyskamy informacje, że u naszego dziecka występuje dysleksja ważne jest, dla powodzenia edukacji szkolnej dziecka, realizowanie zaleceń zawartych w opinii, w tym zastosowanie oddziaływań terapeutycznych w formie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. Ważne jest również to, żeby nie krytykować dziecka, nie porównywać jego postępów do rówieśników w jego obecności, nie ponaglać lecz wytrwale z dzieckiem pracować. Wskazane jest również proponowanie dziecku do wyboru różnych zestawów ćwiczeń i zabaw usprawniających czytanie i pozwolić mu decydować o ich wyborze. Należy pamiętać, że dziecko pomimo specyficznych trudności ma szansę na sukces szkolny. Zawsze należy pomagać dziecku w zaakceptowaniu przez nie występowania trudności, wspomagać, doceniać, eksponować każdy postęp i drobny sukces.
Opracowanie
Anna Kozańska
pedagog PPP w Nowym Tomyślu
Literatura:
R.D. Devis, E.M.Braun, Dar dysleksji, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2001,
Edukacja terapeutyczna, pod red. J. Jastrząb,Wydawnictwo Akapit, Toruń 2002,
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole, Wydawnictwo Operon, Gdynia 2004,
J. Dyrda, Style uczenia się dzieci dyslektycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004,
Zabawy z rymami, pod red. A Mauer, Wydawnictwo Impuls, Kraków 1997.
Odwiedza nas 150 gości oraz 0 użytkowników.